Các phương thức giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế
Hiện nay, việc giải quyết các tranh chấp thương mại đang dần trở thành một nhiệm vụ cấp bách để duy trì sự công bằng và ổn định trong môi trường kinh doanh quốc tế. Việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế phù hợp không phải điều đơn giản, và để làm rõ hơn về vấn đề này Luật Việt An sẽ đưa ra bài viết dưới đây.
Tham vấn là việc các bên (là các chủ thể công) tự thương lượng với nhau bằng cách đưa ra yêu cầu tham vấn và trả lời tham vấn để tìm ra và thống nhất giải pháp cho tranh chấp.
Ví dụ: Điều 5 Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ quy định: “Các bên đồng ý tiến hành tham vấn theo yêu cầu của bên còn lại. Các bên gửi yêu cầu tham vấn đến Ủy ban Hỗn hợp về Phát triển Quan hệ kinh tế và thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Ủy ban này sẽ mở phiên họp ở Hà nội hoặc Washington DC để tiến hành tham vấn”. Như vậy, tham vấn là hình thức giải quyết tranh chấp trực tiếp được quy định và viện dẫn đến khi phát sinh tranh chấp liên quan đến phạm vi hiệp định thương mại trên.
Hình thức tham vấn
Tham vấn có thể tồn tại dưới hai dạng:
Là một phương thức giải quyết tranh chấp độc lập;
Hoặc là một giai đoạn trong một cơ chế giải quyết tranh chấp nào đó (như trong cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO, tham vấn là giai đoạn bắt buộc).
Đặc điểm của tham vấn
Không có sự tham gia của bên thứ ba vào quá trình giải quyết tranh chấp.
Việc thực hiện kết quả của buổi tham vấn phụ thuộc vào ý chí của các bên.
Ưu điểm của tham vấn
Thời gian, địa điểm tham vấn nhanh chóng, linh hoạt, phụ thuộc hoàn toàn vào sự thỏa thuận và ý chí của các bên.
Tham vấn được tiến hành một cách bí mật, nên các bên không sợ bị lộ thông tin.
Tiết kiệm được rất nhiều chi phí, bởi đây chỉ là cuộc gặp gỡ, trao đổi nhằm tiến tới thỏa thuận chung giữa các bên tranh chấp.
Nhược điểm của tham vấn
Sự cách biệt về vị thế giữa các quốc gia thường khiến các quốc gia kém phát triển yếu thế hơn trong việc đạt được một thỏa thuận như mong muốn với các quốc gia khác phát triển hơn.
Việc thực hiện kết quả của buổi tham vấn phụ thuộc vào ý chí của các bên, nên có thể dẫn tới việc các bên tranh chấp không tuân theo những gì đã thỏa thuận tại buổi tham vấn.
Phương thức giải quyết tranh chấp bằng hòa giải
Hòa giải là một biện pháp giải quyết tranh chấp, theo đó, hòa giải viên tạo điều kiện để các bên tiến hành đàm phán, hỗ trợ các bên để đạt được một thỏa thuận chung.
Đặc điểm của hòa giải viên
Là bên thứ ba độc lập, khách quan với các bên tranh chấp, không có mối liên hệ mật thiết nào với bất kỳ bên tranh chấp nào.
Đóng vai trò trung lập, không can thiệp sâu vào những mâu thuẫn bất đồng của các bên, mà chỉ tìm ra phương án thích hợp mà các bên tranh chấp có thể cùng đồng ý.
Đặc điểm của hòa giải
Mang tính chất tự nguyện (trừ một số trường hợp bắt buộc theo quy định).
Chủ thể trung tâm hòa giải là hòa giải viên.
Các thỏa thuận cam kết từ kết quả quá trình hòa giải không có giá trị bắt buộc cưỡng chế thi hành, do đó, việc thực hiện các thỏa thuận đã đạt được hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí tự nguyện của các bên.
Hòa giải có thể bắt đầu và kết thúc vào kết thúc vào bất cứ thời điểm nào của quá trình giải quyết tranh chấp, điều này phụ thuộc vào sự thỏa thuận của các bên tranh chấp.
Ưu điểm của hòa giải
Thời gian, địa điểm hòa giải linh hoạt, các bên tranh chấp có thể tự lựa chọn thời gian và địa điểm diễn ra hòa giải.
Tốn ít chi phí hơn so với các phương thức như trọng tài hay tòa án.
Bên thứ ba có thể giúp các bên tranh chấp làm dịu tình hình, đạt được thỏa thuận một cách hòa bình.
Nhược điểm của hòa giải
Các bên tranh chấp có thể tuân thủ hoặc không tuân thủ theo kết quả của buổi hòa giải, bởi hòa giải là một biện pháp mang tính tự nguyện, không có cơ chế cưỡng chế thi hành.
Nếu lựa chọn hòa giải viên không có kinh nghiệm, chuyên môn sâu rộng về lĩnh vực hòa giải, có thể khiến việc đạt được kết quả hòa giải bị kéo dài.
Phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài
Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp, theo đó, các bên trong tranh chấp sẽ thỏa thuận mang vấn đề tranh chấp của mình ra trọng tài để Hội đồng trọng tài (có thể có một hoặc nhiều trọng tài viên) xem xét và đưa ra quyết định cuối cùng ràng buộc các bên tranh chấp buộc phải tuân thủ theo.
Các loại hình trọng tài
Căn cứ theo tính chất của trọng tài, có thể phân thành:
Trọng tài vụ việc;
Trọng tài quy chế;
Theo quốc tịch trọng tài, còn có thể phân thành:
Trọng tài nước ngoài;
Trọng tài trong nước.
Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài
Căn cứ theo Điều 4 của Luật Trọng tài Thương mại Việt Nam 2010, giải quyết tranh chấp bằng trọng tài bao gồm những nguyên tắc sau:
Nếu thỏa thuận giữa các bên tranh chấp không vi phạm điều cấm của luật và cũng không trái với đạo đức xã hội thì các trọng tài viên phải tôn trọng thỏa thuận của các bên.
Trọng tài viên phải là bên độc lập, khách quan, vô tư và tuân thủ theo đúng những gì mà pháp luật quy định.
Các bên tranh chấp đều có sự bình đẳng lẫn nhau về quyền và nghĩa vụ. Hội đồng trọng tài có trách nhiệm tạo điều kiện để các bên tranh chấp có thể thực hiện được các quyền cũng như nghĩa vụ của mình.
Trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác, giải quyết tranh chấp bằng trọng tài sẽ được tiến hành không công khai.
Phán quyết của trọng tài có giá trị chung thẩm. Tức là, các bên tranh chấp không được phép yêu cầu trọng tài giải quyết lại vụ tranh chấp một lần nữa.
Ưu điểm của trọng tài
Trọng tài có nguyên tắc là tôn trọng thỏa thuận của các bên, do đó các bên có thể tự do lựa chọn trọng tài viên mà mình mong muốn. Từ đó, tạo ra sự tin tưởng cho các bên trong quá trình giải quyết tranh chấp.
Quá trình xét xử bằng trọng tài là quá trình xét xử kín, vì thể các bên sẽ không sợ bị lộ hay bị công khai bí quyết kinh doanh của mình.
Đây là phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả nên thường được các bên tranh chấp lựa chọn là phương thức giải quyết tranh chấp cuối cùng.
Trọng tài viên là bên thứ ba độc lập, khách quan nên các bên không phải lo sợ rằng các trọng tài viên sẽ ưu ái một bên hơn và mình sẽ gặp bất lợi khi giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.
Nhược điểm của trọng tài
Trọng tài chỉ là tổ chức phi chức phủ nên không có quyền lực nhà nước, dẫn tới việc khi cần áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời, trọng tài không thể tự mình ra quyết định áp dụng các biện pháp này được.
Phán quyết trọng tài mang giá trị chung thẩm, các bên tranh chấp không thể yêu cầu trọng tài xét xử lại lần nữa, dẫn tới hệ quả là nếu trọng tài ra quyết định không chính xác sẽ gây ra tổn thất nặng nề cho doanh nghiệp thua kiện.
Trọng tài chỉ trở thành phương thức giải quyết tranh chấp khi được các bên lựa chọn. Còn nếu không bên không thỏa thuận sẽ giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, thì trọng tài sẽ không có thẩm quyền đương nhiên để giải quyết vụ việc.
Phương thức xét xử bằng tòa án
Xét xử bằng tòa án là phương thức giải quyết tranh chấp, mà các bên tranh chấp (các thực thể tư) mang tranh chấp ra tòa án để tòa án xét xử và đưa ra phán quyết cuối cùng ràng buộc các bên tranh chấp. Phán quyết của tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị để xét xử lại theo thủ tục phúc thẩm.
Đặc điểm của phương thức giải quyết tranh chấp bằng tòa án
Đây là phương thức giải quyết tranh chấp truyền thống trong các phương thức giải quyết tranh chấp nói chung và cũng là phương thức duy nhất mang tính quyền lực nhà nước.
Thẩm quyền xét xử của tòa án phát sinh trên cơ sở quy định pháp luật chứ không phụ thuộc vào các bên tranh chấp. Việc các bên được lựa chọn tòa nào xét xử cũng tùy trường hợp và cũng phải trên cơ sở pháp luật cho phép. Ví dụ: Điều 40 Bộ luật Tố tụng dân sự Việt Nam năm 2015 quy định về Thẩm quyền của tòa án theo sự lựa chọn của nguyên đơn, người yêu cầu.
Ưu điểm của giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế bằng tòa án
Đây là phương thức giải quyết tranh chấp mang tính quyền lực nhà nước, do đó, kết quả giải quyết tranh chấp được tòa án đưa ra, các bên sẽ bị buộc cưỡng chế thi hành.
So với trọng tài, chi phí cho một vụ kiện ở tòa sẽ tiết kiệm hơn. Bởi tòa án được hỗ trợ bởi ngân sách nhà nước.
Các bên tranh chấp có thể kháng cáo theo các thủ tục phúc thẩm khi không hài lòng với kết quả giải quyết tranh chấp cấp sơ thẩm.
Nhược điểm của giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại Tòa án
Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp đã được pháp luật quy định một cách rõ ràng, không thể thay đổi, do đó, tính linh hoạt của Tòa án là không cao.
Các bên tranh chấp không thể tự do thỏa thuận lựa chọn thời gian, địa điểm tiến hành các phiên họp giải quyết tranh chấp như các phương thức khác. Dẫn tới việc các bên tranh chấp có bị vắng mặt tại các phiên xét xử, gây bất lợi đến kết quả giải quyết tranh chấp.
Vấn đề công nhận và cho thi hành phán quyết ở quốc gia khác khá phức tạp, không phải chỉ cần muốn là sẽ được công nhận và cho thi hành, mà phải đáp ứng được các điều kiện nhất định.
Quý khách hàng có bất kỳ vướng mắc về các phương thức giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế xin vui lòng liên hệ Công ty Luật Việt An qua điện thoại, Zalo hoặc gửi email để được chúng tôi hỗ trợ tốt nhất!
